- “Suriye’de bilinmeyen bir ajandamız yok. Olanı da açıkça söylüyoruz. Terör devleti kurulmasın, ne gerekiyorsa yaparız.
- PKK’da toparlanma hareketleri olduğunu görüyoruz, bir an evvel bu sorun çözülmeli.
- Biden idaresi, Türkiye’ye ve Cumhurbaşkanımıza şaşı bakma özelliğinden bir türlü kurtulamadı.”
Son dakika haberi: TBMM Dışişleri Komisyonu ve AK Parti Ankara Milletvekili Lideri Fuat Oktay, Kanal7 Ankara Temsilcisi Mehmet Acet’in sunduğu Başşehir Kulisi programında soruları cevapladı.
Oktay’ın açıklamalarından öne çıkanlar şöyle:
“ESED REJİMİ BASTONLA AYAKTA DURUYORDU”
Sonuç itibariyle beklenen bir şeydi, kaçınılmaz bir sonuçtu. Lakin süreç itibariyle beklenen değildi. Çökmüş, zayıflamış bir Esed rejimi, yıllardır iç savaş içinde olan bir rejim. Münasebetiyle bu manada da ordusu büsbütün zayıflamış. Kendi ülkesi içindeki toprak bütünlüğünü kaybetmiş, iktisadı büsbütün çökmüş.
Bu sürecin yaklaştığı da aşikardı. İran ve Rusya boyutunda baktığınızda, Rusya’nın Ukrayna’daki uğraşı, İran’ın son devirde yaşadığı ve tekrar Hizbullah’ın alanda yaşadığı yenilgiler ve meşakkatler sorunu Suriye rejiminin kendi içerisindeki gücünü önemli manada zayıflatmıştı. İran, Rusya ve Türkiye tarafından çok önemli biçimde takip edilen süreçte, iç çatışmasızlık diye tabir edebileceğimiz kararın uygulanması sürecinde de iç çatışmasızlık sağlanmasına karşın sonraki neredeyse 8 yıllık süreçte Esed’in önemli bir iç çatışmasızlığı fırsata dönüştürebilecek; yani muhalefetle anlaşabileceği ve iç barışı sağlayacak manada çabalarından uzak durması Esed’i bu sona hazırladı.
Esed, bilhassa İdlib’in güneyinde bulunan bugünkü Colani liderliğindeki HTŞ ve gibisi kümelere saldırması ve bunların bir manada Türkiye’nin muhafaza altında bulunan yerlerde olması… Türkiye’nin tüm teşebbüslerine karşın Esed bundan vazgeçmedi. Cumhurbaşkanımızın el uzattığı devir de dahil, son periyotta çok da artırdı. İçerideki kümelerin da buna bir tepkisi biçimindeydi. Onlar da bu zayıflamayı görüyordu. Lakin bu kadar süratli ilerlemeleri herkes için sürprizdi.
İçeride kendisini destekleyen siviller de dahil, ordu da dahil aslında yeteri kadar onların da desteklemediği, onların da bu işten bıktığı ve bir manada dayanağını çektiğini de görüyoruz. Hama, Halep, Humus ve Şam’da muhalif kümeler girdiğinde sivil halkın neredeyse coşkuyla karşıladığı anları hatırlayın. Demek ki zulümle abad olunmuyor. İstediğiniz kadar zulmedin, zulümle ebediyen yaşamanız mümkün değil. Bugün Şam’da Emevi Camii’nde de bir pankarttan bahsettiler. Esed’in daimi ve ebediyen başkan olarak söz edildiği bir yazı. Bugün Şam’daki halk o yazıyı büsbütün değiştirmiş durumda.
ESED’İN YAPTIĞI KATLİAMLAR ORTAYA YENİ Mİ ÇIKIYOR, YOKSA BİLİNİYOR MUYDU?
Ben bilinmeyen bir şey olduğunu zannetmiyorum. Sedneya Hapishanesi de dahil, bilinendi. Aslında orada çalışanlardan birisi birkaç sene evvel kaçtı, içerideki fotoğraflarla birlikte. Dışarıda bunları açıkladı. Burada bu türlü bir hapishane var dedi. Lakin ne yazık ki ulsulararası topluluk buna ilgi göstermedi. Hatta bununla ilgili Batılı bir gazeteci Esed’le röportaj yaptı. Fotoğrafı gösterdi, o da bu algı operasyonudur dedi.
“SURİYE’DE HESABI OLAN ÜLKELER, TÜRKİYE’NİN DAVETLERİNE KULAK TIKADI”
(İlişkilerin kesilmesinin temelinde bu mu vardı?) Doğal ki. İçeride muhalefet boyutunda da çok sorun çektik. Cumhurbaşkanımız, komşumuzda olan yangın kesinlikle bize de sıçrayacak demişti. O insanlara kimyasal silahla saldırılırken, bizim o beşerler güya yokmuş üzere varsaymamız mümkün değildi. Biz bunu her yerde de anlatıyorduk ancak ne yazık ki duyulmuyordu. Oradaki terör örgütlerinin yaptığını anlatmamız da gözardı ediliyordu. Çünkü herkesin Suriye’de haritaların değiştirilmesi, terör devletlerinin kurulması ve uzun vadede İsrail topraklarının yayılmasıyla alakalı taşeron örgütlere terör örgütü devleti kurulması da dahil kimi Batılı ülkelerin gündeminde olduğu için ne yazık ki Türkiye’nin bu manadaki davetlerine kulak tıkadılar. İran ve Rusya da rejimle hareket ettiği için bizim ikazlarımıza kulak tıkadılar. Bunu samimi olarak lisana getiren fiili olarak Türkiye oldu. Buradaki iç savaştan, terörden en büyük ziyanı Türkiye ve komşu ülkeler görmüştür. Tahlili için de yeniden bu ülkeler samimi olarak, başta da Türkiye olarak çok ağır gayret sarf etmiştir.
İSRAİL, ESED REJİMİNİ DESTEKLİYOR MUYDU?
(Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın, “Biden, Dışişleri Bakanıyken Türkiye’ye geldi. Cumhurbaşkanımıza ‘Beşar’ın gitmesini istemiyoruz’ dedi. Bu İsrail’in görüşüydü. İsrail hiçbir vakit Beşar Esed’in gitmesini istemedi” açıklaması.) İsrail’in, Esed’in gitmesini istemediği çok açık. Esed gittiği günden itibaren İsrail’in tavrı ve çabucak öncesini kıyaslarsanız Esed’in kimi isteyip kimi istemediğini çok net görürsünüz. İsrail’in işine gelen Suriye nasıl bir ülkedir? Parçalanmış bir Suriye, İsrail’in işine gelir. Ve ülkede egemenliğini sağlayamayan, iç savaşı engelleyemeyen bir idare İsrail’in işine gelir. Bölgede bir taşeron örgütünün yani PKK’nın, uzantısı PYD’nin, YPG’nin, SDG’nin olması İsrail’in işine gelir. Hele hele alan hakimiyeti olan terör örgütüyle direkt temas sağlayabileceği bir koridorun olması büsbütün işine gelir.
Batılı ülkeler ne yazık ki İsrail’in bölgedeki şımarıklığına ve yıkımına yol verdi. Gazze ve Batı Şeria başta olmak üzere… Gazze diye bir yer kalmadı. Tamamını yok ettirdiler. Terörist var argümanıyla öğrencilerle birlikte okulları, hastalarla birlikte hastaneleri yok ettirdiniz. Bu türlü gayret olmaz. Altyapısıyla, üst yapısıyla bütün Gazze’yi yok ettirdiniz. Tıpkı şey Lübnan’da oldu. Artık birebir şeyin Suriye’de olduğunu görüyoruz. İsrail’e gelince ulsulararası hukukun yok edildiği ikili standart görüyoruz. Bu ne yazık ki Amerika için de Batılı ülkeler için de böyledir. Dünyanın geleceği açısından bence İsrail’in bir an evvel bu milletlerarası hukukun üstünlüğünü kabul etmesi ve ona nazaran davranması gerektiği ve bu sonlar için bir an evvel geri çekilmesi lazım. Türkiye çok ağır uğraş sarf ediyor lakin bu yalnızca Türkiye’nin eforlarıyla olacak bir şey değil.
SURİYE’DE OLANLAR AMERİKA VE İSRAİL’İN OYUNUNUN BİR MODÜLÜ MI?
Ben o denli değerlendirmiyorum. O vakit Suriye halkının gücünü ve muhaliflerin uğraşını hafifletmiş oluruz. Öteki taraftan da Amerika ve İsrail’i dokunulmazlaştırmış oluruz. Türkiye’nin gücünü de hafife almış oluruz. Hiç kimse dış siyasette ben planlarımı yaptım, tıkır tıkır işliyor, gerisinde Amerika ve İsrail vardır diyemeyiz.
Burada Amerika ve İsrail’in de okuyamadığı şeyler oldu. Kimsenin tam olarak okuyamadığı bir sonuç diye değerlendiriyorum. Sonucu biliyor herkes, Esed rejimi gidecek. Bunu İran ve Rusya da biliyordu. Lakin süreçle ilgili bence hiç kimsenin bu formda gideceğini planlayabildiği yahut öngörebildiği bir şey olduğunu sanmıyorum. Hızlı ilerleyişiyle ilgili buradaki krediyi Suriyelilere vermek lazım, Suriye halkına vermek lazım ve muhaliflere vermek lazım. 13-14 yıldır her türlü akınlara, bombalamalara karşın. Kimyasal silahların kullanılmasına karşın… Milyonlarca insanın yerlerinden edilmesine karşın dimdik bu çabayı devam ettiren bir irade. İkincisi de Suriye halkının Esed’den takviyesini çekmesi ve yeni bir idareye kapı aralamaları. Buralara kredi vermek gerekiyor.
“TÜRKİYE EN ÇOK KAZANANLARDAN OLMALIDIR, ÖBÜR TALİHİ YOKTUR”
Tabii ki İran’ın, Rusya’nın planları var. Türkiye’nin bölgeyle ilgili niyetleri var. Terör tehdidinin büsbütün yok edilmesi. 3 milyon Suriyeli barındırıyoruz. Bunların kendi ülkelerine istekli ve inançlı halde dönüşünün sağlanması. Tıpkı halde bölgede refahın ve barışın sürdürülmesidir. Bütün bunlara baktığınızda, Türkiye en çok kazananlardan olacaktır, olmalıdır. Öbür bahtı yoktur aslında.
TRUMP’IN ‘SURİYE’NİN ANAHTARI TÜRKİYE’NİN ELİNDE OLACAK’ AÇIKLAMASI
Trump, pragmatik bir önder. Cumhurbaşkanımız da bunu söz etti. Trump’ın da Cumhurbaşkanımızı kıymetlendirme biçimine baktığınızda o da Cumhurbaşkanımızı pragmatik görür. Her iki başkan de birbiriyle konuşabilecek ve önemli bahislerde risk alabilecek iki önderden bahsediyoruz.
Biden idaresi, Türkiye’ye ve Cumhurbaşkanımıza şaşı bakma özelliğinden bir türlü kurtulamadı. Daha iktidara gelmeden, seçim propagandasında açıkça söz etmişti. Bu bir talihsizliktir, ABD ismine. Farklı bir boyuttan baktığınızda Türkiye’deki gelişmelerle ilgili bir itiraftır.
Türkiye, artık tıpkı Türkiye değil. Herkesin bunun farkına varması lazım. Türkiye, öbür ülkelerle ilgilerinde kendi milletinin, kendi ülkesinin çıkarları doğrultusunda her alanda masaya oturur ve siyasetlerini buna nazaran belirler. Trump da bunun farkında. Cumhurbaşkanımızın bu türlü bir önder olduğunun ve ülkesini çok sevdiğinin, milletinin çıkarları konusunda pragmatik davranacağının farkında. Suriye konusunda pragmatizm nedir? Suriye’de bir terör devletine asla ve asla müsaade edilmeyecektir. Ne yazık ki bunu görmeyen yapılar oldu. Bunların başında ne yazık ki CENTCOM vardı. Bu yapıyı kurmaya çalışan en büyük güç, bu yapıydı. Birinci Trump idaresi sonunda da aslında Suriye’den çekilme kararı vermişti lakin askeri direnişi bir formda siyasi direnişe dönüştüren gelişmeler oldu o devirde. Ben Trump’ın bunu unuttuğunu düşünmüyorum. Bu periyotta daha kararlı davranacaktır. Trump da kendi ülkesi ve milletinin çıkarları için pragmatik davranabilen bir başkan. Bizim dileğimiz ortak bir noktada buluşulabilmesi. 911 kilometre hududumuz var, 10 bin kilometre öteden bakmıyoruz buraya. Ne Amerika’nın ne de bir diğer ülkenin yıllarca yahut asırlarca burada kalma talihi yok. Terör örgütleri bir maşadır. İşi bitince kaldırılıp atılır. Kimse bir yanılgıya düşmesin, Türkiye burada rastgele bir terör devletinin kurulmasına müsaade etmez, etmeyecektir demiştik. Hezeyanlara kapılmış olabilirler lakin sonuç belirlidir. Türkiye, bu hususta ne gerekiyorsa masaya yatıracaktır. Yeni devirde Trump’la alakalarda kanallar açık olacaktır. Birlikte çalıştığımız ve çalışamadığımız alanlar var. Münasebetiyle birlikte çalıştığımız alanlarda devam edeceğiz, öteki sıkıntılarda daha ileriye gidilme bahtı olabilir. Bu, yeni devirde her şey güllük gülistanlık olacak demek değildir. Lakin gerek masada, gerek alanda Türkiye gerekeni söyleyecektir. Kimse DEAŞ’ın ardına sığınmasın, DEAŞ’le uğraş eden tek ülke Türkiye’dir. Fırat Kalkanı, bizim birinci operasyonumuzda Suriye’de ve ana maksadı DEAŞ’la çabadır. DEAŞ’ın hapishaneleri PKK’ya teslim edildi güya ve DEAŞ’la gayret ismine orada olduğunu sav ederek ve Batılı ülkeler de bunu destekleyerek yanlış bir yola girildi. PKK, DEAŞ’la gayret etmemiştir ve edemez de. Zira PKK da bir terör örgütüdür, DEAŞ da bir terör örgütüdür.
Başkalarının ne yaptığına odaklanmaktan fazla, o çok değerlidir bilelim ancak asıl kıymetli olan bizim ne yaptığımız ve ne yapacağımızdır. Cumhurbaşkanımız bunu birçok mitingde yahut görüşmelerde söylemiştir. Kendi göbeğimizi kendimiz keseceğiz. Biz, kendi gücümüzle ve kendi emeğimizle ve kendi politikalarımızla ulaşacağımız yere ulaşacağız. Alandaki gerçeklere baktığımızda, bugünkü Türkiye dünden daha güçlüdür. Bugünkü Türkiye dış siyasette dünden çok daha faaldir. Suriye’de de ana aktör, kilit aktör Türkiye’dir. Suriye’de kim var olmak istiyorsa Türkiye’yle mutlak halde irtibat kurmak zorundadır.
Türkiye, bölgedeki yahut Suriye’deki gelişmeleri izlerken kim kaybetti, kim kazandı açısından bakmıyor. Rusya ve İran’la tıpkı biçimde görüşmelerimizi devam ettiriyoruz. Nasıl ki Amerika’yla, Almanya’yla, İtalya’yla, komşu ülkeler de dahil ilgiler devam ediyorsa.
“KAPALI AJANDAMIZ YOK, AÇIKÇA SÖYLÜYORUZ”
Suriye’de ne olmalı? Yahut bölgedeki gelişmeler hangi doğrultuda olmalı ki bölge kazansın, Suriye halkı kazansın, münasebetiyle bölge ülkeleri de kazansın. İstikrar sağlansın, barış ortamı gelsin, kalkınma sağlansın. Bizim isteğimiz budur. Bu türlü bir gelişme hem Türkiye’nin, hem komşu ülkelerin hem bütün dünyanın çıkarınadır. Zımnî bir ajandamız yok. Olanı da açıkça söylüyoruz. Terör devleti kurulmasın diyoruz, ne gerekiyorsa yaparız diyoruz.
Eğer yeni hükümet burada ülkedeki toprak bütünlüğünü sağlayamazsa çatışmaların yine alevlenme riski mevcuttur. O denli bir ülke düşünün ki, Esed rejimi ülkenin 3’te birini PKK idaresi ve uzantısına teslim etmiş. Tüm petrol yataklarının ve doğalgaz kaynaklarının olduğu bölge. Ülkenin tüm güç kaynaklarını PKK yönetiyor. Esed rejimi de bunun içerisindeydi. Amerika da, Rusya ve İran da bunun içindeydi. Tek karşısında duran Türkiye’ydi. Fırat’ın ve oradaki barajları da düşündüğünüzde Suriye topraklarının en verimli alanı. Besin üretiminin neredeyse yüzde 70’i bu bölgede. Şam’da idare kurmuşsunuz. Neyle yöneteceksiniz ülkeyi? Hangi kaynaklarla?
“PKK’DA TOPARLANMA HAREKETLERİ OLDUĞUNU GÖRÜYORUZ, BİR AN EVVEL BU SORUN ÇÖZÜLMELİ”
Arzumuz üniter bir yapı. Ahmed eş-Şara PKK ya geri çekilecek ya da tasfiye edilecek demişti. Türkiye olarak biz de birebirini söylüyoruz. Suriye’deki yeni idareyle birlikte telaffuz birliğimiz var. Her türlü katkıyı sağlarız diyoruz. Terör örgütünün orada hakimiyet kurmasının asıl mağdurları Kürtlerdir. Herkesten evvel Kürtleri bu zulümden kurtarmamız gerekiyor. Tel Rıfat ve Münbiç’teki alan temizlendi fakat hala Deyrizor’un kent merkezinin çabucak doğusuna baktığımızda bütün güç kaynakları hala PKK’da. Rakka ve Haseke’de PKK’ya karşı ayaklanmaların olduğunu biliyoruz lakin harikulade bir baskı var. Burada bir an evvel harekete geçilmesi gerekiyor. PKK’nın şaşkınlığının gidip toparlanma hareketleri olduğunu görüyoruz. ABD’den yahut farklı ülkelerden buna Almanya, İngiltere ve gibisi ülkeler de dahil, farklı seslerin yükseldiğini görüyoruz. DEAŞ’la çabada bizi destekleyen SDG’yi yalnız bırakmayacağız üzere. Bu sorunu bir an evvel çözmek zorunda olduklarını ve çözmek zorunda olduğumuzu düşünüyorum.
HTŞ’NİN TERÖR LİSTESİNDE OLMASI
Söylemlerde farklılık olduğu ve bu telaffuzun uygulamaya da yansıdığı, radikal bir beklenti olmasına karşın aslında olmadığıyla ilgili bir kredi açılmış durumda. Avrupa Birliği maslahatgüzarlık seviyesinde irtibata geçmiş durumda. ABD’nin Dışişleri Bakan Yardımcısı başkanlığında bir heyet gitti.
Türkiye bu manada önemli katkı veriyor. İzlenme boyutu olacak üzere. Ahmed Şara’ya baktığımızda ‘Siz yaptırımları geçmiş hükümete uyguluyordunuz, şu anda geçmiş hükümet yok. Biz de sizinle görüştüğümüz çerçevede hareket ediyoruz. Münasebetiyle yaptırımların kaldırılması ve HTŞ’nin BM terör örgütü listesinden kaldırılması’ talebi var.
LAZKİYE VE TARSUS’TAKİ DURUM
Lazkiye ve Tarsus, Nusayrilerin ağır yaşadığı bir bölge. Şayet toprak bütünlüğüyle ilgili süreç uzarsa, burada da bir risk kelam konusu. Üçüncü bir risk de yeniden İsrail. İsrail zati evvelce işgal ettiği Golan zirvelerinden daha ileriye dönük bir atılım başlattı. Bir an evvel toprak bütünlüğünün sağlanması, yeni hükümetin oluşturulması ve herkesin birlikte yaşayabileceği, Anayasa’nın bir an evvel oluşturulmasıyla ilgili tahminen kurucu Meclis’in olmasıyla ilgili süreç çok kıymetli.
SURİYELİLERİN GERİ DÖNÜŞLERİ
Geri dönüşler olacaktır. Geri dönüş ne kadar süratli ve inançlı olursa, Suriye’nin kalkınması için o kadar âlâ olacak diye düşünüyorum. Geri dönüşler teşvik edilecek lakin mecbur kılınma üzere bir durum olmayacak.
Mesela dokumacılık kesimine baktığınızda, Avrupa’da maliyetin artmasıyla Balkanlar’a, Türkiye’ye kaymıştı. Türkiye’de iş gücünün artması artmasıyla Suriye, 911 kilometrelik sonuyla dayanılmaz bir fırsat sunuyor bize. Azez’le Öncüpınar ortasında uzaklık yok.