2021 yılı itibariyle dünya genelindeki ölümlerin yüzde 15’i kansere bağlı. Kanser, olağandışı hücrelerin denetimsiz büyümesiyle başlayan ve tüm bedeni etkileyebilen bir hastalık kümesi. İnsan ömrünü tehdit eden bu hastalık, artan nüfus ve yaşlanan toplumlarla birlikte daha yaygın hale geliyor.
Ancak umut veren bir gerçek var. Yaş standartlarına nazaran düzenlenmiş kanser vefat oranları birçok ülkede azalma gösteriyor. Bu başarıda erken teşhis, gelişmiş tedavi prosedürleri, halk sıhhati kampanyaları ve risk faktörlerinin denetim altına alınması büyük rol oynuyor.
AKCİĞER KANSERİ BİRİNCİ SIRADA YER ALIYOR
Verilere nazaran, akciğer kanseri dünya çapında en fazla mevte neden olan kanser çeşidi. Sigara tüketiminin bu tablo üzerindeki tesiri besbelli. Onu, kolorektal, mide ve göğüs kanserleri takip ediyor.
Erkeklerde akciğer kanseri birçok ülkede başı çekerken, kimi bölgelerde prostat, karaciğer ve mide kanserleri öne çıkıyor. Bayanlarda ise tablo biraz farklı. Göğüs kanseri yaygın mevt nedeni olarak öne çıkarken, birtakım ülkelerde akciğer ve karaciğer kanserleri de birinci sıralarda yer alıyor.
Kanser riski yaşla birlikte katlanarak artıyor. DNA hasarının birikmesi, bağışıklık sisteminin zayıflaması ve risk faktörlerine daha uzun müddet maruz kalma üzere nedenler bu durumu açıklıyor. Bilhassa yaşlı nüfusun ağır olduğu ülkelerde, kanser vefat oranları daha yüksek seyrediyor.
MİDE KANSERİ HADİSELERİNDE DÜŞÜŞ
Bir vakitler dünyada en çok vefata neden olan kanserlerden biri olan mide kanseri, bilhassa gelişmiş ülkelerde büyük bir düşüş yaşadı. ABD’de, 1950’lere kıyasla 2021’de mide kanserinden vefat oranı dokuz kat daha az.
Bu muvaffakiyet, pak su, daha yeterli hijyen şartları ve Helicobacter pylori bakterisiyle çaba sayesinde mümkün oldu.
SİGARANIN YAYGINLAŞMASI AKCİĞER KANSERİNİ ARTIRDI
20’nci yüzyılda sigaranın yaygınlaşması, akciğer kanserini artırdı. Sigara, yalnızca akciğer kanseri değil; mesane, böbrek, pankreas, mide, rahim ağzı üzere birçok organda kanser riskini artırdı. İçerdiği kimyasallar, bedenin tamir düzeneğini devre dışı bırakırken, bağışıklık sistemini zayıflattı. Sonuç ise denetimsiz mutasyonlar ve ölümcül tümörler oldu.
Sigaranın tesiriyle 1950’den itibaren akciğer kanserinden vefatlar süratle arttı. Meğer mide ve kolorektal kanserler düşüşe geçti. Bu muvaffakiyet, hijyen şartlarındaki iyileşmelere, tarama formüllerindeki ilerlemelere ve bakteriyel enfeksiyonlarla uğraşın gücüne işaret ediyor.
Kanserin global haritası değişiyor. Akciğer kanserinin yükselişi ve mide kanserindeki düşüş, sıhhat siyasetlerinin kıymetini gözler önüne seriyor. Lakin yaşlanan nüfuslarla birlikte kanser, önümüzdeki yıllarda da önemli bir tehdit olmaya devam edecek. Risk faktörlerini azaltma ve yeni tedavi yolları geliştirme uğraşları, bu uğraşta kilit rol oynayacak.
Bu tablo, kanserle çabanın hâlâ uzun bir yol gerektirdiğini, lakin ilerlemenin mümkün olduğunu gösteriyor.